فهم نظریه بار شناختی به ما کمک می کند تا اطلاعات مان را بطور موثرتری ارائه داده و به یک آموزش دهنده بهتری تبدیل شویم

بار شناختی (cognitive load) مقدار تلاشی است که ذهن برای پردازش اطلاعات انجام می دهد.

و زمانی که بار شناختی بالا یا اضافی باشد منجر به پیامدهایی همچون عدم تمایل به یادگیری، یادداری و درک اطلاعات می شود.

ممکن است برای بسیاری از ما این اتفاق افتاده باشد که علیرغم توجه وتمرکز، اطلاعات ارائه شده از سوی مخاطبی را متوجه نشویم و برای فهمیدن نیازمند تلاش بسیار و زمان زیادی هستیم. در اینجا ما با پدیده بار شناختی اضافی مواجه شده ایم. یعنی به نظر می رسد پردازش و فهم اطلاعات دریافتی بیش از توان شناختی ماست.

دو علت مهم برای این اتفاق وجود دارد:

اول اینکه اطلاعات ارائه شده جدید و پیچیده بوده و بخاطر نداشتن اطلاعات مرتبط در ذهن مان و در نتیجه عدم سازماندهی قادر به فهم آنها نیستیم.

دوم اینکه اطلاعات ارائه شده جدید نبوده و همه اطلاعات مرتبط در ذهن مان وجود دارد اما بخاطر ارائه بد و غیرسازماندهی شده آن قادر به دریافت و فهم آن نمی باشیم.

علت اول مربوط به ماهیت محتوای ارائه شده (پیچیدگی یا جدید بودن) یا بار شناختی دورنی است و دلیل دوم بخاطر ارائه بد آن (عدم سازماندهی مناسب و تحمیل شده از بیرون)یا بار شناختی بیرونی می باشد.

پیدایش نظریه بار شناختی را می توان در آغاز علوم شناختی و در مطالعات جرج میلر یکی از بنیانگذاران روانشناسی شناختی جستجو کرد.

میلر شاید اولین کسی بود که حافظه فعال یا کوتاه مدت و محدودیت نگه داری اطلاعات توسط آن را مطرح کرد. اما بطور دقیق نظریه بار شناختی بر اساس مدل پردازش اطلاعات پایه گذاری شده است. این مدل توسط ریچارد شفرین (Richard Shiffrin) و ریچاد اتکینسون (Richard Atkinson)مطرح گردید.

بر اساس این مدل ما اطلاعات را بر اساس کانال های حسی (شنیداری، دیداری، و ...) و از طریق حافظه حسی که بسیار کوتاه مدت و لحظه ای است دریافت می کنیم و سپس با توجه به آن به حافظه کوتا مدت یا حافظه فعال که مقدار زمان نگهداری اطلاعات حدود 20 ثانیه است، انتقال می دهیم و سپس با استفاده از راهبردهای مختلف همچون تکرار و تمرین به حافظه دراز مدت انتقال می دهیم که حافظه ای مدام العمر است. .

نظریه بار شناختی توسط جان سوئلر (John Sweller) توسعه پیدا کرد. او در سال 1988 در مجله علوم شناختی به بسط و توضیح بیشتر آن پرداخت و البته او را مطرح کنندۀ اصلی این نظریه می شناسند.

بار شناختی چگونه ایجاد می شود؟

فهم موضوعات، مطالب و موضوعات مختلف نیازمند ایجاد ارتباط میان اطلاعات مختلفی است که در حافظه فعال و حافظه دراز مدت وجود دارد.

زمانی که ما اطلاعاتی را بطور فوری دریافت می کنیم، ذهن برای معنا بخشیدن به آن، اطلاعاتی را از حافظه دراز مدت بازخوانی می کند، آن ها را کنار هم قرار داده و سازماندهی می کند.

زمانی که اطلاعات جدیدی ارائه می شود لازم است پیش نیاز های آن نیز مطرح شود چرا که در صورت عدم اطلاعات و داده های کافی معنا سازی و فهمیدن بسیار سخت و غیر ممکن خواهد شد.

رابطه بین حافظه فعال و درازمدت یک ارتباط دو طرفه است.

زمانی که اطلاعات ارائه شده جدید ناآشنا باشد ذهن سعی می کند از اطلاعات انباشته شده در حافظه دراز مدت استفاده کند و زمانی که اطلاعات موجود در حافظه درازمدت برای فهمیدن کافی نباشد ذهن به حافظه فعال مراجعه می کند، در واقع حافظه فعال با دریافت اطلاعات جدید تقویت می شود. ولی اگر تمام اطلاعات لازم نیز ارائه شود و سازماندهی آن درهم ریخته و نامناسب باشد باعث سردرگمی و ابهام و در نتیجه عدم درک صحیح می شود.

بار شناختی مطلوب چیست؟

در بالا به دو نوع بار شناختی درونی (برای مثال، زمانی که صحبت های کسی را بخاطر واژگان فنی، تخصصی و پیچیده متوجه نمی شویم) و بیرونی (برای مثال، زمانی که صحبت های کسی را بخاطر عدم سازماندهی مناسب مفاهیم و یا مشکلات گفتاری متوجه نمی شویم) اشاره کردیم.

بار شناختی مطلوب به تلاش های ذهنی اشاره می کند که در آن از اطلاعات متعدد برای یادگیری راحت تر و سریعتر استفاده می کند. برای مثال زمانی که شما برای درک یک مفهوم اقتصادی سعی می کنید اطلاعات متعددی دیگری را حتی در زمینه های اجتماعی و سیاسی کسب کنید، در اینجا اگرچه فعالیت ذهنی شما برای پردازش اطلاعات زیاد شده اما می توانید بخوبی آن مفهوم اقتصادی را فهمیده و به حافظه دراز مدت بسپارید.

جمعبندی

اهمیت آشنایی با بار شناختی از آنجایی است که می تواند به ما کمک کند تا در صورت ارائه اطلاعات و آموزش مهارت ها، احتمال یادگیری و فهم مطالب ارائه شده توسط دیگران را افزایش دهیم و خود نیز از انتقال آنچه که مد نظر ماست آسوده تر باشیم.